Minggu 5: Jurnal Refleksi

.....Selamat Sejahtera....

Kuliah pada minggu ke 5 ini adalah mengenai gamelan dan caklempong.

Objektif bagi topik gamelan adalah :

i. sejarah dan jenis-jenis gamelan,

ii. alat muzik gamelan dan

iii. sistem tonal, melodi, bentuk dan tekstur.

Objektif bagi topik caklempong pula adalah:

i. sejaraha caklempong

ii. alat muzik caklempong dan

iii. sistem tonal, melodi, bentuk dan irama.

Gamelan

Menurut http://ms.wikipedia.org/wiki/Gamelan, gamelan adalah himpunan alat muzik yang biasanya menonjolkan metalofon, gambang, gendang, dan gong. Perkataan "gamelan" berasal daripada perkataan Jawa iaitu "gamel" yang bermaksud pukul. Menurut penerangan dari En. Amran, alat muzik gamelan Melayu diperbuat daripada perunggu.

Terdapat 2 jenis gamelan di Malaysia iaitu Gamelan Melayu dan Gamelan Jawa. Gamelan Melayu tergolong dalam Muzik Bentuk Tarian Utama. Ia juga dikenali sebagai Gamelan Terengganu atau Joget Gamelan. Gamelan Melayu ini dimainkan di Istana Riau Lingga pada abad ke 18. Pada awal abad ke 20 ia dipindah ke Istana Maziah, Kuala Terengganu untuk meraikan majlis perkahwinan Sultan Sulaiman dengan Tengku Mariam. Di sinilah berlaku perubahan iaitu bermula identiti Muzik Gamelan Melayu dan Jawa dipisahkan berdasarkan penciptaan lagu baru dan mewujudkan sistem talaan supaya senang disebut. Teknik bermain gamelan adalah gembiang.

Sistem Talaan

Gamelan Jawa juga dikategorikan dalam Muzik Bentuk Tarian Utama. Set alat muzik diperbuat daripada gangsa. Alat muzik yang diperbuat daripada perunggu dan gangsa akan menghasilkan ton warna yang berbeza. Bagi Gamelan Jawa, ia mempunyai alat muzik kordofon, erofon dan membranofon berserta penyanyi perempuan dan lelaki, sedangkan Gamelan Melayu tidak mempunyai alat muzik kordofon dan erofon. Gamelan Jawa berasal dari Pulau Jawa Tengah. Gamelan ini boleh didapati di Johor, Selangor dan Wilayah Persekutuan dan ia berfungsi sebagai permainan rakyat dan bukannya terhad untuk persembahan istana sahaja. Penyusunan alat-alat muzik gamelan tidak sama seperti Gamelan Melayu, contohnya 3 gong akan digunakan dalam Gamelan Jawa. Gamelan Jawa dimainkan dalam skel slendro dan pelog. Skel pelog mengandungi 7 ton manakala slendro mengandungi 5.

Susunan alat muzik Gamelan Jawa

Gamelan Jawa

Sistem notasi gamelan dikenali sebagai Sistem Kepatihan iaitu sistem menggunakan nombor yang masih kekal digunakan sampai sekarang.

Caklempong

Caklempong dikenali sebagai telempong, tak lempong dan talempong. Ia berasal dari Minangkabau dan ia bertujuan untuk mengiringi nyanyian, tarian lilin, pencak silat, majlis perkahwinan dan keramaian.

Alat muzik Caklempong terdiri daripada gereteh, sauwa/tingkah, gendang ibu dan anak, bangsi dan serunai. Biasanya gereteh akan memainkan melodi lagu dan lagu bagi caklempong adalah laju, oleh itu pemain gereteh akan bermain dengan laju.

Tingkah dan Sauwa adalah alat muzik yang sama tetapi cara bermain yang berbeza. Caklempong tingkah banyak tertumpu kepada pengawalan rentak dan menghasilkan irama mengikut pukulan gendang. Ketukannya hanya melalu dan mudah dimainkan. Manakala Caklempong Sauwa diketuk mengikut corak irama ostinato dan bergerak mengikut kod melodi.

Selepas kelas ini banyak yang saya belajari walaupun saya sudah mengambil kursus gamelan dan caklempong. Saya baru sedar bahawa banyak lagi istilah dan maklumat tentang gamelan dan caklempong yang saya tidak tahu. Terima kasih kepada En. Amran yang banyak membantu kami untuk menambahkan lagi pengetahuan kami....

~Sekian, terima kasih...~